Tính trên toàn thế giới, 16 tỉ đô la đã bị mất vào tay những kẻ gian lận, lừa đảo và đánh cắp danh tính vào năm 2016. Tức là tăng 16% so với năm 2015 và mức gian lận cao nhất được ghi nhận kể từ khi Javelin Strategy & Research bắt đầu theo dõi số liệu thống kê này từ năm 2004. Gian lận ảnh hưởng đến mọi khu vực trên thế giới và xảy ra ở nhiều hình thức khác nhau:
Nếu có thể rút ra điều gì từ các số liệu thống kê này, thì đó là vấn đề này quá lớn để các chính phủ, tổ chức từ thiện và nhà điều tiết trên khắp thế giới có thể bảo vệ chúng ta. Là nhà giao dịch, chúng ta cần chịu trách nhiệm bảo vệ tiền của mình.
Hầu như mọi vụ lừa đảo đầu tư đều dính dáng đến các yếu tố vô đạo đức thuyết phục nhà giao dịch bỏ tiền vào các khoản đầu tư rủi ro, gian lận hay thậm chí không tồn tại trong một số trường hợp. Những kẻ lừa đảo thực hiện hành vi gian lận bằng nhiều cách khác nhau:
Những nhà môi giới vô đạo đức và phần lớn không được quản lý thực hiện một loạt các loại lừa đảo đối với các cá nhân:
Mặc dù có rất nhiều nỗ lực từ cơ quan thi hành luật, vấn đề nhà môi giới lừa đảo trực tuyến vẫn ở phạm vi toàn cầu và ngày càng tinh vi.
Gần đây, FXCM, từng là nhà môi giới giao dịch hối đoái lớn nhất tại Mỹ, đã bị đóng cửa ở Mỹ và bị cấm làm thành viên của Hiệp hội Hợp đồng tương lai Quốc gia Mỹ vĩnh viễn do một loạt các hành vi sai trái.
Năm 2015, một thẩm phán tại Mỹ đã ra lệnh yêu cầu IB Capital FX LLC trả 35 triệu đô la cho khách hàng mà họ đã gian lận. Công ty này mở văn phòng tại Mỹ và lôi kéo khách hàng trên toàn cầu. IB Capital FX LCC chưa bao giờ đăng ký với Ủy ban Giao dịch Hàng hóa Tương lai (CFTC), đây là điều bắt buộc đối với nhà môi giới hàng hóa và ngoại hối đóng tại Mỹ.
Ủy ban Đầu tư Chứng khoán Úc (ASIC) thường xuyên đưa ra cảnh báo công khai về hành vi bất hợp pháp của các nhà môi giới không đăng ký.
Tuy nhiên, thực tế là mặc dù một số kẻ lừa đảo đối mặt với các khoản tiền phạt hay lệnh chấm dứt hoạt động do hành vi bất hợp pháp, nhiều người vẫn không bị phát hiện hay trốn thoát bình an vô sự. Do đó, công chúng phải biết cách nhận diện và tránh các công ty môi giới trực tuyến gian lận và hành vi lừa đảo khác.
Thật không may là internet cho phép bất kỳ ai mở trang web để hoạt động kinh doanh với việc che giấu danh tính gần như hoàn toàn. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi tội phạm sử dụng các trang web để giăng bẫy những người đầu tư trực tuyến. Nhìn chung, các vụ lừa đảo xảy ra ở một trong các hình thức sau:
Sau khi nhà giao dịch đóng tiền, các nhà môi giới vô đạo đức sẽ có nhiều cách để đánh cắp số tiền này. Một số nhà môi giới giao dịch ngược với lệnh của khách hàng và tính khoản chênh lệch và tiền hoa hồng quá lớn, trong khi những người khác lại khiến nhà giao dịch không thể rút tiền. Các nhà môi giới còn đánh cắp tiền của khách hàng một cách tráo trợn, sau đó đóng cửa văn phòng hay đổi tên. Nhà đầu tư cần chú ý đến khoảng thời gian hoạt động của công ty môi giới.
Nhà giao dịch có thể tránh các nhà môi giới Hợp đồng chênh lệch (CFD) gian lận bằng cách tìm hiểu kỹ càng và làm theo 3R trong danh sách kiểm tra sau đây:
Bảo đảm rằng nhà môi giới của bạn được đăng ký với cơ quan điều tiết tài chính hợp pháp quốc tế.
Nhà môi giới có danh tiếng sẽ công bố cơ quan nào quản lý họ. Ví dụ, trang này trên trang web eToro không chỉ liệt kê các cơ quan quản lý, mà còn cả số đăng ký và giấy phép mà họ hoạt động theo đó. Tương tự, Schwab đã tạo tệp PDF giải thích biện pháp bảo vệ cụ thể mà họ trao cho khách hàng và quan trọng hơn là các quy định quản lý các biện pháp bảo vệ này.
Nhà giao dịch cần nắm rõ các tuyên bố quy định của cơ quan giả. Nếu cơ quan không có lịch sử hoạt động, tính độc lập và thẩm quyền để xử phạt hay áp dụng lệnh chế tài đối với người vi phạm, thì có lẽ họ không cung cấp biện pháp bảo vệ nào cho nhà giao dịch. Nếu nhà môi giới không có cơ quan quản lý, thì nhà giao dịch cần tránh mở tài khoản với họ bằng mọi giá.
Bằng việc đọc các đánh giá trực tuyến, nhà giao dịch có thể nắm thông tin chung về danh tiếng của nhà môi giới. Nếu công ty môi giới có vô số phàn nàn của khách hàng về chênh lệch và tiền hoa hồng cao quá mức, không thể rút tiền hay hệ thống giao dịch và tài liệu đào tạo tốn kém, thì nhà giao dịch cần tìm công ty khác.
Các công ty minh bạch và đáng tin cậy nhất liệt kê các giải thưởng và ghi nhận họ nhận được trên trang web của mình. Nhà giao dịch cần chú ý xem liệu các giải thưởng mới được nhận gần đây (trong 2-3 năm qua) hay lâu rồi và giải thưởng đó có đến từ các tổ chức được công nhận và có thẩm quyền trong ngành hay không. Nhà giao dịch có thể tìm kiếm các tổ chức trong ngành này để xem họ đã hoạt động được bao lâu rồi và họ đã vinh danh công ty nào trước đây.
Dĩ nhiên, ngay cả các công ty danh tiếng đôi khi cũng có khách hàng không hài lòng, vì vậy nhà giao dịch cần tìm kiếm các kiểu phàn nàn quá mức và chú ý đến lý do gây phàn nàn.
Nhà giao dịch có thể tìm hiểu nhiều điều về nhà môi giới bằng việc đọc và nghiên cứu trang web công ty trước khi mở tài khoản. Công ty môi giới cung cấp thông tin chi tiết về các yêu cầu ký quỹ, đòn bẩy, sản phẩm được cung cấp cho giao dịch, quy mô giao dịch và sàn giao dịch có nhiều khả năng có danh tiếng hơn các công ty cung cấp thông tin mơ hồ hay ít ỏi.
Đặc biệt, nhà giao dịch cần tìm thông tin cụ thể theo loại sản phẩm. Ví dụ, trang này giới thiệu về chênh lệch tối thiểu, chênh lệch trung bình và yêu cầu ký quỹ cho từng cặp tiền riêng lẻ được đề xuất giao dịch. Nếu một công ty có danh tiếng, họ sẽ sẵn sàng chia sẻ thông tin chi phí chi tiết và minh bạch để nhà giao dịch có thể so sánh với các nhà môi giới khác.
Các công ty danh tiếng nhìn chung cũng cung cấp một hoặc nhiều địa chỉ thực tế và nhiều phương thức, thời gian để liên hệ bộ phận dịch vụ khách hàng. Dĩ nhiên, trang web chi tiết không thay thế cho cơ quan quản lý, nhưng nó khiến nhà giao dịch cảm thấy thoải mái hơn.
Sau cùng, hãy dùng lý lẽ thông thường để tránh các nhà môi giới CFD gian lận. Nếu điều gì đó có vẻ không đúng, thì có thể nó thực sự không đúng. Sau đây là một vài mẹo để xác định nhà môi giới trực tuyến không đứng đắn:
Chỉ riêng tại Anh, ước tính mất khoảng 200 triệu bảng Anh cho loại lừa đảo này mỗi năm. Theo nghiên cứu của Đại học Cambridge, số tiền mất trung bình của mỗi nạn nhân là khoảng 100.000 bảng Anh trên toàn thế giới.
Những kẻ tội phạm mở các văn phòng tạm thời, gọi là "boiler room" (phòng lò hơi) và giới thiệu các kế hoạch giả hoặc rất rủi ro cho nhà giao dịch tiềm năng. Đôi khi, các công ty vận hành phòng này tự đặt cho mình những cái tên nghe rất đúng luật và lập trang web để làm cho họ có vẻ hợp pháp. Tuy nhiên, các công ty này thường không có gì ngoài văn phòng tạm thời. Mục tiêu của họ là thuyết phục mọi người gửi tiền cho họ. Trong một số trường hợp, tiền này được dùng để mua cổ phiếu vô giá trị và công ty vận hành phòng lò hơi nhận được tiền hoa hồng cho việc mua này. Trong nhiều trường hợp, họ không mua cổ phiếu nào cả. Sau đó, công ty đóng cửa văn phòng và chuyển đến địa điểm mới trước khi nạn nhân (hay cơ quan chức năng) phát hiện ra việc gian lận.
Các vụ lừa đảo dạng phòng lò hơi đã xuất hiện ở hai công ty: Wolf of Wall Street và Boiler Room. Cả hai đều mang đến cách nhìn nhận thực tế về thế giới phòng lò hơi, mặc dù chỉ là cảm nhận hào nhoáng hơn thực tế.
Trong hầu hết các quyền tài phán trên thế giới, một công ty không được chào bán hay bán chứng khoán trừ khi việc chào bán này đã được đăng ký với đúng cơ quan quản lý, ví dụ như SEC. Nếu chưa đăng ký, chào bán đó thường được gọi là phát hành riêng lẻ hoặc chào bán chưa đăng ký.
Nói chung, các chào bán chưa đăng ký không tuân theo nhiều luật và quy định hiện có để bảo vệ nhà giao dịch. Cần nhớ rằng hàng năm, có rất nhiều công ty hợp pháp tham gia vào các chào bán chưa đăng ký để huy động vốn từ nhà giao dịch. Tuy nhiên, những kẻ lừa đảo sử dụng chào bán chưa đăng ký để tiến hành gian lận đầu tư.
Nếu bạn được giới thiệu cơ hội đầu tư vào chào bán chưa đăng ký, hãy nghiên cứu kỹ khoản đầu tư và chuyên gia đầu tư đang bán nó.
Loại gian lận đầu tư này có thể xuất hiện dưới 2 hình thức:
1) Những kẻ lừa đảo mua cổ phiếu trong công ty không có tính thanh khoản trước khi mời chào nhà giao dịch. Với vai trò là nhà môi giới, kẻ lừa đảo sau đó thuyết phục các nhà giao dịch khác mua cổ phiếu và đẩy giá cổ phiếu lên cao. Sau khi cổ phiếu tăng giá trị, “nhà môi giới” bán chúng để thu khoản lợi nhuận lớn và giá giảm mạnh sau đó.
2) Các nhà giao dịch lớn hơn thông đồng với nhau để mua cổ phiếu số lượng lớn, đẩy giá lên và tích cực cường điệu về cổ phiếu này trước khi bán chúng.
Một trong các mô hình "bơm xả" tai tiếng là vụ RCA vào cuối những năm 1920.
Có thể lập luận rằng RSA là cổ phiếu công nghệ hot đầu tiên khi họ đi đầu với công nghệ máy ghi âm và được nhiều người ca tụng.
Là điều thường xảy ra với cổ phiếu “hot”, RSA đã phải vật lộn để theo kịp sự tâng bốc thái quá này. Lý do chúng tôi nói đến RCA vì là đợt nổ bong bóng thị trường đã bị phóng đại bởi một nhóm có tên là Radio Pool. Nhóm này kết hợp một số nhà giao dịch để mua cổ phiếu và làm tăng giá cổ phiếu. Điều này đã khiến giá cổ phiếu tăng lên mức khó tin là 549 đô la trước khi lao dốc xuống dưới 10 đô la/cổ phiếu.
Hàng nghìn nhà giao dịch đã mất trắng. Việc thông đồng của Radio Pool đã dẫn đến các điều luật chặt chẽ hơn nhiều nhằm bảo vệ nhà giao dịch trong tương lai.
Mô hình kim tự tháp là một trong các hình thức phổ biến nhất của lừa đảo đầu tư. Về cơ bản, đây là hành vi đơn giản. Kẻ lừa đảo dụ dỗ một số người đầu tư với hứa hẹn trả lại cái gì đó. Sau đó, những người đầu tiên tham gia được nhận khoản khích lệ để khuyến khích thêm người khác đầu tư, ví dụ như tiền hoa hồng cho người mà họ giới thiệu. Những người này sau đó (thường vô tình) tiếp tục việc lừa đảo bằng cách kéo thêm người vào. Quá trình này tiếp tục ở cấp độ tiếp theo và cứ như vậy.
Dễ dàng thấy rằng đây là kiểu lừa đảo không kết thúc có hậu cho bất kỳ ai ở cấp dưới. Thực tế người ta ghi nhận thấy rằng nếu mô hình kim tự tháp bắt đầu với kẻ lừa đảo dụ dỗ 6 người và mỗi người trong số này dụ dỗ 6 người nữa. Cho đến khi bạn có 13 bậc trên kim tự tháp, bạn đã vượt quá dân số Thế giới.
Mặc dù vậy, vấn đề nằm ở chỗ hầu hết các mô hình kim tự tháp được “che đậy” để không nhất thiết phải có hình thức bên ngoài của mô hình kim tự tháp. Nhiều công ty tiếp thị đa cấp đã bị kết tội thực hiện mô hình kim tự tháp với sản phẩm hay dịch vụ bán trước, nhưng với trọng tâm vào việc tuyển thêm thành viên mới.
Mô hình Ponzi là một loại của mô hình kim tự tháp được đặt tên theo Charles Ponzi, một kẻ lừa đảo khét tiếng người Ý. Ông này đã đi sang Mỹ và kiếm hơn 20 triệu đô la vào những năm 1920.
Mặc dù là một loại của mô hình kim tự tháp, mô hình này cần được đề cập riêng vì thay vì dựa vào những người cấp dưới để thực hiện việc tuyển thành viên, mô hình Ponzi thường bao gồm việc kẻ lừa đảo ban đầu tiếp tục tuyển “nhà giao dịch” mới.
Mô hình này hoạt động như sau:
Có lẽ mô hình Ponzi lớn nhất mọi thời đại là vụ bê bối đầu tư Bernie Madoff mà các công tố viên ước tính nạn nhân mất gần 65 triệu đô la.
Vàng và kim loại quý khác từ lâu là lĩnh vực thu hút những kẻ gian lận. Sự an toàn và bảo đảm của việc đầu tư vào “tài sản cứng” như vàng hay bạc rất lôi cuốn nạn nhân. Những kẻ lừa đảo có thể dùng một trong các mánh khóe sau:
Ở nhiều nước, đại lý vàng và kim loại quý không được quản lý chặt chẽ. Điều này không nhất thiết có nghĩa là họ không tuân theo pháp luật. Nhưng cần nhớ rằng bạn cần xem xét thêm và tìm lời khuyên từ chuyên gia trước khi trao tiền.
Có vô số các cơ hội đầu tư khác, từ rượu vang thượng hạng và con tem quý cho đến xe cổ và tín dụng các-bon. Nhiều cơ hội hoàn toàn hợp pháp nhưng thật không may, các lĩnh vực đầu tư thay thế và thường không được quản lý này là nơi sản sinh ra những kẻ lừa đảo tìm cách tận dụng sự quan tâm đến lĩnh vực hot/đang phát triển như tín dụng các-bon hay tiền mã hóa và những thú vui phổ biến như sở hữu xe cổ hay sưu tập tem.
Hãy nhớ rõ là có nhiều loại hội thảo đào tạo đầu tư hoàn toàn hợp pháp. Tuy nhiên, những kẻ lừa đảo ngày càng tìm cách bán cho nạn nhân các gói đào tạo giả mạo hoặc vô giá trị nhằm dạy họ giao dịch/làm giàu/đầu tư vào bất động sản/khởi nghiệp trực tuyến v.v.
Các hội thảo và khóa đào tạo này thường tiêu tốn hàng nghìn bảng Anh và không giúp gì cho nạn nhân ngoài việc rút hầu bao của họ.
Sau đây là một số dấu hiệu cảnh báo giúp bạn xác định khả năng lừa đảo nếu bạn đang xem xét đầu tư vào hội thảo hay khóa đào tạo:
Cơ quan Hành vi Tài chính (FCA) tại Anh báo cáo ngày càng nhiều những kẻ lừa đảo đến từ các công ty hợp pháp trên sổ đăng ký của họ. Có thể thực hiện điều này bằng nhiều cách:
Bong bóng tài sản xảy ra khi giá tài sản như vàng, bất động sản hay bitcoin bị thổi phồng quá mức. Giá tăng nhanh trong khoảng thời gian ngắn, sau đó giảm mạnh tương ứng. Hãy nhớ rằng giá tăng trong đợt bong bóng không được hỗ trợ bởi nhu cầu cơ bản cho sản phẩm.
Bong bóng tài sản hay đầu tư điên cuồng không thực sự là một loại lừa đảo nhưng cần được đề cập trong hướng dẫn này vì trong đợt đầu tư điên cuồng cao điểm, nhiều nhà giao dịch vốn nhạy cảm cũng đưa ra quyết định tồi tệ – đầu tư vào tài sản có thể hợp pháp nhưng sai lý do. Ngoài ra, bong bóng làm cho mọi thứ dễ dàng hơn với những kẻ lừa đảo vì các nhà giao dịch vốn nhạy cảm nói trên dễ bị lừa đảo nhiều hơn trong chào mua để tận dụng sự đi lên của giá tài sản.
Bong bóng tài sản đã tồn tại trong hàng thế kỷ. Từ Bong bóng hoa tulip ở Hà Lan vào những năm 1600 cho đến bong bóng dotcom vào cuối những năm 1990, theo định kỳ các nhà giao dịch đẩy giá các loại tài sản lên mức cao khó hiểu.
Nhiều người nhận thấy các mô hình tương tự với hành động giá của tiền mã hóa như bitcoin. Bitcoin và nhiều loại tiền mã hóa khác không phải là lừa đảo đầu tư, nhưng chúng mang đến cơ hội có một không hai cho những kẻ lừa đảo để lợi dụng nhà giao dịch cả tin và đánh vào lòng tham.
Các nhà đầu tư cần thực hiện cẩn trọng và tìm hiểu kỹ tiền mã hóa trước khi đầu tư. Nếu có điều gì đó khó tin, thì có thể ẩn chứa đằng sau nó là một vụ lừa đảo. Các mô hình Bitcoin Ponzi, chào bán tiền lần đầu (ICO) gian lận và các hệ thống giao dịch bitcoin lừa đảo là một số lĩnh vực mà nhà đầu tư có thể bị tổn hại.
Danh sách này chỉ là hướng dẫn. Chúng tôi không chịu trách nhiệm về bất kỳ khoản đầu tư nào dựa theo danh sách này. Bạn luôn cần tìm lời khuyên của chuyên gia đủ trình độ trước khi ra quyết định đầu tư.
- Dừng lại và suy nghĩ
Cơ hội này có quá tốt đến mức khó tin không? Có thể là như vậy.
- Tự nghiên cứu
Hãy kiểm tra kỹ cá nhân và công ty. Tìm hiểu các chứng chỉ, chứng nhận, danh tiếng và lịch sử của họ.
- Đặt câu hỏi
Nếu bạn lo ngại về công ty hay cơ hội đầu tư, hãy hỏi họ về điều đó. Các công ty hợp pháp luôn sẵn sàng giúp bạn.
- Xác minh thông tin
Kiểm tra mọi thông tin với bên thứ 3 đáng tin cậy như cơ quan Chính phủ hay chuyên gia pháp lý/tài chính.
- Kiểm tra kỹ lưỡng
Bảo đảm công ty bạn đã nghiên cứu là công ty mà bạn thực sự đang giao dịch với họ. Hãy gọi đến số dịch vụ khách hàng được cung cấp.
- Hỏi về các rủi ro
Các công ty hợp pháp sẽ rất rõ ràng về rủi ro. Những kẻ lừa đảo có thể cố gắng thuyết phục bạn bằng bảo đảm giả.
- Thảo luận về việc rút tiền
Các công ty đáng tin cậy có quy trình rút tiền minh bạch. Hãy hỏi về các khoản phí, hạn chế và khoảng thời gian.
- Hãy bình tĩnh
Có rất ít cơ hội đầu tư hợp pháp đòi hỏi bạn phải chuyển tiền ngay.
Thu Hằng - Theo Commodity