Đầu tư 101 & Investo: Bình quân gia quyền là gì?

Định nghĩa:

Bình quân gia quyền là giá trị trung bình thể hiện tỷ trọng tương đối của các thành tố khác nhau được đưa vào phép tính trị trung bình đó.

Tìm hiểu về bình quân gia quyền

Giá trị trung bình là công cụ thống kê tiêu chuẩn dùng để tìm trung điểm gần đúng trong một tập hợp số. Vấn đề với phép tính tìm giá trị trung bình của một tập hợp số là phương pháp này không tính đến tỷ trọng tương đối của những con số đó. Phép tính bình quân gia quyền điều chỉnh lại cho sai sót này, ấn định tỷ trọng cho từng tham số và tính đến tỷ trọng đó khi tính giá trị trung bình. Bình quân gia quyền là một phương pháp có giá trị vì chúng cung cấp nhiều thông tin hơn phép tính trung bình đơn giản mà không yêu cầu nhiều thông tin bổ sung, chỉ cần thông tin cần thiết để gán trọng số cho mỗi tham số.

Ví dụ

Các giảng viên đại học thường sử dụng phép bình quân gia quyền khi ấn định điểm số cuối cùng trong các lớp dạy. Giả sử có một lớp học mà bài tập về nhà chiếm 25% điểm, bài kiểm tra giữa kỳ chiếm 35% điểm và bài kiểm tra cuối kỳ chiếm 40% còn lại. Các giảng viên sử dụng phép tính giá trị bình quân gia quyền để xác định mức điểm cuối cùng của mỗi sinh viên với trọng số bài tập về nhà là 0,25, bài kiểm tra giữa kỳ là 0,35 và bài kiểm tra cuối kỳ là 0,4.

Bài học

Việc xác định giá trị bình quân gia quyền cũng giống như so sánh trọng lượng của hai xô đá chứ không phải đếm số lượng viên đá trong mỗi xô…

Mỗi xô có thể chứa 10 viên đá, nhưng một viên đá nặng 100 gram sẽ chiếm tỷ trọng nhiều hơn một viên 50 gram. Tương tự, một tham số có tỷ trọng lớn hơn trong một tập hợp thì sẽ có số đếm nhiều hơn một tham số có tỷ trọng thấp.

Bình quân gia quyền là gì?

Bình quân gia quyền là giá trị trung bình thể hiện tầm quan trọng của từng con số được đưa vào phép tính trung bình. Thông thường, khi tìm giá trị trung bình của một tập hợp số, bước đầu tiên là cộng các số với nhau, sau đó chia tổng cho số giá trị bạn đã thêm. Bình quân gia quyền ấn định tỷ trọng (hoặc trọng số) cho mỗi số.

Giá trị bình quân gia quyền có thể hữu ích hơn giá trị trung bình thông thường nhờ phản ánh sâu sắc hơn. Những dữ liệu ít quan trọng hơn sẽ giảm tỷ trọng trong giá trị bình quân gia quyền, cho phép các dữ liệu quan trọng hơn tạo ảnh hưởng đáng kể hơn đến kết quả. Bạn cũng có thể sử dụng phép tính bình quân gia quyền để điều chỉnh những thiếu sót trong tập dữ liệu. Ví dụ: nếu huấn luyện viên đang cần đánh giá thời gian chạy nước rút trung bình của một vận động viên chạy nước rút, họ có thể sẽ muốn xét trên kết quả chạy nước rút trong ba tháng gần nhất thay vì các lần chạy nước rút của năm ngoái nhằm tính đến cả những cải thiện của vận động viên đó theo thời gian.

Một số ví dụ về bình quân gia quyền

Một trong những ví dụ phổ biến nhất về phép tính bình quân gia quyền chính là điểm số mà học viên nhận được trong một lớp học. Ví dụ, nội quy của lớp học có thể quy định rằng bài tập về nhà chiếm 20% điểm tổng kết, bài kiểm tra giữa kỳ chiếm 30% và bài thi cuối kỳ chiếm 50%. Thay vì tính điểm trung bình đơn thuần trên mọi bài tập được giao, giáo viên sẽ đánh giá các điểm số đó dựa trên cấp phân loại. Bài kiểm tra cuối kỳ quan trọng hơn nên sẽ có tỷ trọng gấp hai lần rưỡi so với bài tập về nhà và bài kiểm tra giữa kỳ có tỷ trọng gấp hơn 50% so với bài tập về nhà.

Trong thể thao, các chuyên gia thống kê cũng sử dụng giá trị bình quân gia quyền để tính toán thành tích của vận động viên. Ví dụ: trong Giải bóng chày Major League, tỷ lệ trượt được tính toán bằng cách sử dụng phép bình quân gia quyền. Mức tỷ trọng được phân cho số gậy đơn, đôi và ba lần lượt là một, hai, và ba với cú home-run có tỷ trọng lên đến bốn.

Các nhà sản xuất có thể sử dụng phép bình quân gia quyền để xác định chi phí nguyên vật liệu thô của họ. Nếu nhà sản xuất mua 200 đơn vị với giá 5 USD/đơn vị từ một nhà cung cấp và 500 đơn vị với giá 3 USD/đơn vị từ nhà cung cấp khác, thì nhà sản xuất cần sử dụng giá trị bình quân gia quyền để tìm chính xác chi phí trung bình trên mỗi đơn vị. Điều này rất quan trọng để xác định giá bán và lợi nhuận.

Tương tự, các nhà đầu tư có thể sử dụng bình quân gia quyền để xác định hiệu suất danh mục đầu tư của họ. Nếu một nhà đầu tư rót 30.000 USD vào công ty ABC và 10.000 USD vào công ty XYZ, họ sẽ cân nhắc tỷ lệ lợi nhuận 3:1 để tìm ra mức lợi tức trung bình cho danh mục đầu tư. Các nhà đầu tư trái phiếu cũng có thể sử dụng phép tính tương tự để tìm lãi suất trung bình của danh mục đầu tư.

Phương pháp bình quân gia quyền là gì?

Phương pháp bình quân gia quyền là phương pháp xác định giá thành bình quân của một sản phẩm hoặc một khoản đầu tư. Các công ty thường sử dụng phương pháp này để theo dõi chi phí hàng tồn kho. Các nhà đầu tư có thể sử dụng phương pháp bình quân  gia quyền để theo dõi mức chi phí cho các khoản đầu tư không sử dụng cơ sở tính toán chi phí Nhập trước, Xuất trước (FIFO) hoặc Nhập sau, Xuất trước (LIFO).

Lợi ích của việc sử dụng phương pháp bình quân gia quyền là giúp cho nhà quan sát dễ theo dõi hơn. Các hệ thống như FIFO hoặc LIFO đòi hỏi người quản lý phải theo dõi từng đơn vị. Điều đó có nghĩa là các doanh nghiệp phải theo dõi từng đơn vị của mọi mặt hàng trong hàng tồn kho và các nhà đầu tư phải theo dõi mức chi phí gốc cho mỗi cổ phiếu mà họ sở hữu.

Nhược điểm của phương pháp tính giá bình quân gia quyền là kém chính xác hơn. Nếu một doanh nghiệp mua nguyên liệu thô với các mức giá khác nhau xa thì giá trị bình quân gia quyền sẽ không phản ánh đúng về chi phí thấp nhất hoặc cao nhất đã trả. Điều này có thể dẫn đến việc công ty định giá hàng hóa quá thấp, dẫn đến tình huống thua lỗ khi bán hàng do họ sử dụng các nguyên liệu được mua với giá cao. Về lý thuyết, doanh thu từ hàng hóa được tạo ra từ các lô vật tư giá rẻ sẽ bù đắp được những khoản lỗ này, nhưng trên thực tế điều này không phải lúc nào cũng đúng như vậy.

Khi nào nên sử dụng giá trị bình quân gia quyền?

Bạn nên sử dụng giá trị bình quân gia quyền khi cần phải gán tỷ trọng cao hơn cho một vài số liệu nào đó trong tập dữ liệu hơn những tham số khác. Giá trị bình quân gia quyền phát huy được tác dụng nhiều nhất khi có một sự kiện có thể có nhiều kết quả tích cực hoặc tiêu cực, nhưng tần suất cho ra kết quả tích cực hoặc tiêu cực lại biến thiên.

Trường hợp ví dụ điển hình trong bóng chày chính là tỷ lệ trượt. Mức trung bình đánh bóng có tác dụng so sánh số lần đánh trúng (kết quả tích cực) mà một người chơi thực hiện được so với số lần họ lên để trượt, nhưng không phải tất cả những lần đánh đều như nhau. Gậy đôi có giá trị hơn (tích cực hơn) so với gậy đơn, gậy ba có giá trị hơn gậy đôi và pha home-run vẫn có giá trị hơn tất cả.

Sử dụng giá trị bình quân gia quyền cung cấp thông tin chi tiết hơn về giá trị của từng lượt đánh của một người chơi.

Bình quân thông thường và bình quân gia quyền khác nhau như thế nào?

Điểm khác biệt lớn nhất giữa Bình quân thông thường và bình quân gia quyền là bình quân gia quyền ấn định tỷ trọng cho mỗi số trong một tập hợp số. Giá trị trung bình thông thường thì không áp dụng phép tính này.

Các giá trị ngoại lai có xu hướng ảnh hưởng nhỏ hơn đến giá trị bình quân gia quyền so với các giá trị bình quân thông thường. Bạn có thể chỉ định trọng số thấp cho các giá trị ngoại lai để giảm tác động của chúng lên giá trị bình quân gia quyền.

Các giá trị bình quân thông thường nghiêng thường có xu hướng tìm giá trị trung tâm trong một tập hợp số. Giá trị bình quân gia quyền thì không vì giá trị này phụ thuộc nhiều hơn vào trọng số được ấn định.

Một điểm khác biệt nữa là các giá trị bình quân gia quyền có thể mang thiên kiến hoặc mang ý kiến chủ quan. Mỗi số trong tập hợp số phải có một mức tỷ trọng nào đó. Quá trình ấn định trọng số nhìn chung lại phụ thuộc vào quyết định cá nhân. Trước cùng một tập dữ liệu, hai cá thể khác nhau có thể chỉ định trọng số theo những cách hoàn toàn khác nhau, mà điều này dẫn đến hai mức bình quân gia quyền khác nhau. Bởi vì các giá trị trung bình thông thường sẽ không áp đặt các mức tỷ trọng mang tính chủ quan, nên chúng không thể bị sai lệch vì thiên kiến.

Cách tính giá trị bình quân gia quyền

Để tính toán giá trị bình quân gia quyền, đầu tiên là tìm tập hợp số. Phép bình quân gia quyền thường được sử dụng để tính điểm học tập trong lớp. Trong trường hợp đó, các mức điểm được phân loại như sau.

• 100%
• 82%
• 70%
• 95%
• 100%
• 100%
• 60%
• 72%

Khi đã có tập hợp số, bạn phải ấn định trọng số cho mỗi con số đó. Danh sách các bài tập bao gồm bài tập về nhà, bài kiểm tra giữa kỳ và bài kiểm tra cuối kỳ. Bạn có thể lập bảng cho các mức điểm và loại bài tập như sau:

Theo bảng trên, bài tập về nhà chiếm 25% điểm tổng kết, bài kiểm tra giữa kỳ là 35% và bài kiểm tra cuối kỳ là 40%. Bước tiếp theo là nhân mỗi điểm số với tỷ trọng tương ứng.

Cuối cùng, tìm tổng các kết quả và chia cho tổng các trọng số để tìm ra giá trị bình quân gia quyền cuối cùng.

25% + 28,7% + 24,5% + 23,75% + 40% + 25% + 21% + 28,8% = 216,75%

0,25 + 0,35 + 0,35 + 0,25 + 0,4 + 0,25 + 0,35 + 0,4 = 20,6

216,75% / 2,6 = 83,365%

Cách sử dụng Excel để tìm giá trị bình quân gia quyền

Một trong những nhược điểm lớn nhất của bình quân gia quyền nằm ở độ phức tạp của các phép tính, nhất là khi kích thước tập dữ liệu ngày càng lớn. Các công cụ hiện đại như Excel có thể giúp phép tính giá trị bình quân gia quyền dễ dàng hơn nhiều.

Để bắt đầu, bạn có thể tạo hai cột, một cột chứa các tham số và một cột khác chứa trọng số tương ứng của chúng. Sau đó, sử dụng hàm SUMPRODUCT để nhân từng số với trọng số của và tính tổng kết quả.

Tiếp theo, sử dụng hàm SUM để tìm tổng của tất cả các trọng số. Cuối cùng, chia SUMPRODUCT của các tham số cho SUM của các trọng số để tìm giá trị bình quân gia quyền.

Đăng Khoa - Theo learn.robinhood.com