Bầu cử Mỹ 2024: Những cam kết kinh tế phi thực tế của ông Trump

Cả các nhà kinh tế và các chuyên gia phân tích đều hoài nghi những lời hứa của ông Trump về việc giảm giá nhiên liệu hoặc thúc đẩy cắt giảm lãi suất xuống các mức thấp hơn.

Trong nỗ lực trở lại Nhà Trắng, cựu tổng thống Mỹ Donald J. Trump đã cam kết sẽ cắt giảm một nửa chi phí năng lượng của người Mỹ trong vòng một năm, như một phần của kế hoạch nhằm giảm lạm phát và đưa lãi suất thế chấp trở lại mức thấp kỷ lục.

Tuy nhiên, các nhà kinh tế, các chuyên gia phân tích, và ngay cả hồ sơ thành tích của ông Trump trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên, đều cho thấy ông Trump khó có khả năng biến những cam kết này thành hiện thực.

Cam kết của ông Trump về việc giảm mạnh chi phí sinh hoạt của người dân Mỹ một phần dựa trên kế hoạch nhanh chóng mở rộng hoạt động khoan dầu khí và giảm bớt các rào cản của chính phủ đối với việc xây dựng nhà máy điện. Theo ông Trump, điều này sẽ giúp cắt giảm hơn một nửa hóa đơn năng lượng của các hộ gia đình mình. Ông thường xuyên tuyên bố rằng khi giá nhiên liệu giảm, lãi suất, cùng với lãi suất thế chấp, sẽ giảm theo.

Tuy nhiên, ông Trump không đưa ra được bất cứ mô hình hay phân tích kinh tế nào để hỗ trợ cho những cam kết của mình. Nghiên cứu kinh tế và kinh nghiệm lịch sử cho thấy các tổng thống chỉ có ảnh hưởng nhất định đến giá dầu mỏ, vốn là hàng hóa được giao dịch toàn cầu.

“Ông ấy không thực sự có đủ công cụ để hạ giá dầu xuống thấp tới mức đủ để cắt giảm giá xăng bằng một nửa so với hiện nay,” Steven Kamin, một nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Doanh nghiệp Mỹ và là cựu chuyên gia kinh tế của Cục Dự trữ Liên bang (FED), nhận định.

Nhìn chung, các chuyên gia và cũng như hồ sơ thành tích trong quá khứ cho thấy ông Trump đang đưa ra những cam kết phi thực tế về các vấn đề kinh tế then chốt, liên quan đến giá cả và lãi suất. Điều này giống với những gì ông làm trong các chiến dịch trước đây, khi ông nhấn mạnh vào những kết quả nghe rất hấp dẫn nhưng lại ít chú ý đến chi phí hoặc cách thức thực hiện cam kết của mình.

Rất khó tác động tới giá xăng

Về lời hứa cụ thể nhất của ông Trump là đưa giá xăng xuống dưới mức 2 USD/gallon, một số nhà phân tích năng lượng cho rằng thực hiện điều này là điều bất khả thi đối với ông Trump.

“Tổng thống không kiểm soát sản xuất dầu của Mỹ,” Patrick De Haan, trưởng bộ phận phân tích dầu mỏ tại GasBuddy cho biết. “Ông ấy có thể bật đèn xanh, cắt giảm thủ tục hành chính và tạo điều kiện dễ dàng cho các hoạt động khai thác. Tuy nhiên, tổng thống không thể yêu cầu các công ty dầu mỏ tự bắn vào chân mình.”

Hiểu một cách đơn giản, các công ty dầu mỏ sẽ hầu như không có lãi nếu giá dầu giảm đủ để đưa giá xăng xuống mức cực thấp mà ông Trump đang hứa hẹn.Và hiển nhiên, các công ty này sẽ không chấp nhận để điều đó xảy ra.

Mặc dù ông Trump nói rằng ông sẽ tuyên bố “tình trạng khẩn cấp quốc gia” để có thể nhanh chóng phê duyệt giấy phép cho việc lắp đặt đường ống dẫn dầu và giàn khoan, nhưng ông De Haan lưu ý, đó sẽ là một điều bất thường trong tình hình hiện tại. Sản xuất đã tiếp tục tăng dưới thời chính quyền ông Biden, và Mỹ đang bơm nhiều dầu thô hơn bất kỳ quốc gia nào trong lịch sử.

“Tôi không chắc ‘tình trạng khẩn cấp quốc gia’ có nghĩa là gì,” Helima Croft, người đứng đầu bộ phậnchiến lược hàng hóa tại RBC Capital Markets cho biết, đồng thời giải thích, bà không chắc một động thái như vậy sẽ khuyến khích các công ty sản xuất ở mức giá thấp hơn nhiều như thế nào. “Họ sẽ không tiến hành khoan dầu, trừ khi điều đó có ý nghĩa về mặt kinh tế.”

Hơn nữa, gia tăng sản lượng sản xuất nhiên liệu trong nước không đồng nghĩa với việc giá sẽ giảm xuống. Cả nhu cầu và sản lượng toàn cầu đều là những yếu tố quan trọng,và hai yếu tố này lại dễ bị ảnh hưởng bởi sức khỏe của nền kinh tế, hoặc thậm chí là các sự kiện thời tiết như bão có thể làm gián đoạn cơ sở hạ tầng năng lượng.

Lưu ý rằng từ khi ông Trump nhậm chức năm 2017 cho đến khi rời nhiệm sở năm 2021, sản lượng dầu của Mỹ đã tăng đều đặn. Tuy nhiên, giá xăng ở Mỹ về cơ bản không thay đổi trong khoảng thời gian này, duy trì ở mức chưa đến 2,40 USD/gallon trên toàn quốc.

Lãi suất không thuộc thẩm quyền của tổng thống

Ngoài biện pháp cắt giảm mạnh giá xăng như đã hứa, và rõ ràng là biện pháp này rất khó thực hiện, không rõ ông Trump có còn con đường nào khác để khiến lạm phát giảm mạnh hay không.

Ông Trump tuyên bố rằng việc loại bỏ bớt các quy định có thể làm giảm động cơ tăng giá sản phẩm của các doanh nghiệp, và một số nhà phân tích đồng ý rằng việc cắt giảm thủ tục hành chính có thể làm giảm chi phí ở một mức độ nào đó.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia kinh tế nhận định, mức thuế quan cao hơn mà ông đề xuất, bao gồm cả mức thuế lên tới 10% cho mọi loại hàng hóa, sẽ làm cho giá cả các mặt hàng nhập khẩu đắt đỏ hơn và đẩy giá hàng hóa lên cao. Và điều đó có thể gây nguy hiểm cho cam kết của ông về việc đưa lãi suất thế chấp xuống các mức thấp hơn.

Hãy nhớ rằng tổng thống Mỹ không có quyền kiểm soát trực tiếp vấn đề lãi suất. Lãi suất ngắn hạn được thiết lập bởi ngân hàng trung ương Mỹ, FED, một cơ quan độc lập với Nhà Trắng. Và mức lãi suất này được sử dụng để điều chỉnh lãi suất cho vay nhà ở và xe hơi.

Mặc dù ông Trump có thể cố gắng bổ nhiệm những người ủng hộ đề xuất đưa lãi suất xuống mức thấp hơn vào ban lãnh đạo FED, nhưng ông khó có thể làm được điều đó ngay lập tức. Nhiệm kỳ chủ tịch FED của ông Jerome H. Powell kéo dài đến năm 2026. Và ông Trump từng ám chỉ, cho tới thời điểm hiện tại, ông không có kế hoạch sớm sa thải ông Powell (nếu trúng cử). Và ngay cả khi muốn, cũng không rõ liệu ông có thể làm được hay không.

Điều đó có nghĩa là việc FED hạ lãi suất xuống các mức thấp hơn chủ yếu phụ thuộc vào những gì đang thực sự xảy ra trong nền kinh tế, bao gồm cả việc liệu lạm phát có được kiểm soát hay không.

Mặc dù các quan chức ngân hàng trung ương đang chuẩn bị cắt giảm lãi suất khi lạm phát hạ nhiệt, nhưng những đợt cắt giảm mà họ dự báo không mạnh như mức ông Trump đang hứa hẹn.

Đỗ Hiền-Theo nytimes