Các loại chứng khoán phái sinh ở Việt Nam

Đầu tư trở thành một từ khoá được quan tâm khá nhiều, nhất là sau khoảng thời gian bùng nổ do Covid-19 và kiếm tiền Online trở thành vấn đề thiết thực và được quan tâm khá nhiều. Ngoài cổ phiếu, thị trường chứng khoán còn có các công cụ tài chính khác hỗ trợ Nhà đầu tư, mà điển hình là Chứng khoán phái sinh. Vậy chứng khoán phái sinh là gì? Có bao nhiêu loại chứng khoán phái sinh tại Việt Nam? Cùng Investo.vn tìm hiểu bài viết này nhé!

Chứng khoán phái sinh là gì?

Chứng khoán phái sinh là một hợp đồng tài chính được thiết lập ngày hôm nay giữa hai bên tham gia, về một giao dịch sẽ được thực hiện vào một thời điểm nào đó trong tương lai. 

Chứng khoán phái sinh quy định quyền lợi và/hoặc nghĩa vụ của các bên khi tham gia hợp đồng đối với việc thanh toán và/hoặc chuyển giao tài sản cơ sở với một mức giá được thỏa thuận trước một thời điểm nhất định ở tương lai. 

Các giao dịch chứng khoán phái sinh thường liên quan đến việc mua/bán một tài sản (chính là tài sản cơ sở của chứng khoán phái sinh). Trong thời gian tồn tại hợp đồng, giá trị của chứng khoán phái sinh không cố định mà thay đổi theo sự biến động giá tài sản cơ sở của nó. 

Phân loại chứng khoán phái sinh

Chứng khoán phái sinh được phân làm 4 nhóm chính: 

• Hợp đồng kỳ hạn: là sự thỏa thuận mua/bán một loại tài sản cơ sở tại một thời điểm xác định trong tương lai với một mức giá xác định tại thời điểm ký hợp đồng. 
• Hợp đồng tương lai:  là sự thoả thuận giữa bên mua và bên bán về một giao dịch diễn ra trong tương lai với mức giá được xác định trước. 
• Hợp đồng quyền chọn: là sự thoả thuận hoặc cam kết giữa bên mua với bên bán về một giao dịch tài sản cơ sở với giá xác định trong tương lai, trong đó bên mua của hợp đồng có quyền lựa chọn thực hiện giao dịch hay không bằng việc trả một khoản phí nhất định cho bên bán.
• Hợp đồng hoán đổi: hợp đồng hoán đổi là một thỏa thuận giữa hai bên về việc sẽ hoán đổi các dòng tiền phát sinh từ các công cụ tài chính trong tương lai. Hợp đồng hoán đổi sẽ quy định rõ về thời điểm hoán đổi dòng tiền và phương pháp tính toán cụ thế. 

Thời gian đáo hạn của chứng khoán phái sinh

Ngày đáo hạn chứng khoán phái sinh, Expiration Date, được tính là ngày có hiệu lực cuối cùng của những hợp đồng phái sinh (đối với Hợp đồng tương lai hoặc Hợp đồng quyền chọn). 

Trước hoặc trong ngày này, nhà đầu tư phải quyết định sẽ làm gì với vị thế của mình. Trước khi đáo hạn quyền chọn, nhà đầu tư nắm giữ hợp đồng có thể chọn thực hiện quyền chọn, đóng vị thế ghi nhận lãi lỗ hoặc để nguyên hợp đồng vô giá trị đáo hạn. 

Khác với thị trường chứng khoán cơ sở, mỗi hợp đồng tương lai trong chứng khoán phái sinh đều có ngày đáo hạn cụ thể. Vào ngày đó, hợp đồng sẽ ngừng giao dịch và chuyển đổi thành thanh toán bằng tiền mặt.

Lúc này, khách hàng có thể mua thêm hoặc bán đi các hợp đồng này cho đến ngày giao dịch cuối cùng (tương đương với ngày đáo hạn hợp đồng). Đến ngày đáo hạn, toàn bộ các vị thế đang mở cửa hợp đồng đáo hạn sẽ được xem là đóng vào cuối ngày. Toàn bộ lãi/ lỗ sẽ được thanh toán vào tài khoản nhà đầu tư vào hôm sau.

Ngày đáo hạn hợp đồng tương lai được quy định là thứ Năm lần thứ 3 của tháng đáo hạn hợp đồng. Trong đó, các tháng đáo hạn lần lượt là tháng hiện tại, tháng kế tiếp và tháng cuối cùng của hai quý gần nhất.

Phân biệt chứng khoán Phái sinh và chứng khoán Cơ sở

Nhà đầu tư có thể phân biệt chứng khoán phái sinh và chứng khoán cơ sở thông qua các đặc điểm sau: 

Có nên chơi chứng khoán Phái sinh?

Có nên chơi chứng khoán Phái sinh là vấn đề được nhiều nhà đầu tư quan tâm, nhất là những nhà đầu tư mới còn hiểu biết khá ít về thị trường và kiến thức đầu tư. 

Trên thực tế, chứng khoán Phái sinh với đặc tính giá biến động lớn và nhanh do tỷ lệ đòn bẩy cao (khoảng 6 lần). Thế nên nhà đầu tư khi muốn tham gia vào thị trường này cần phải chuẩn bị cho mình kiến thức đầu tư cũng như tâm lý để tránh những giao dịch mua/bán trong ngày biến động quá nhiều dẫn đến thua lỗ. 

Một lưu ý nữa khi tham gia thị trường chứng khoán Phái sinh, nhà đầu tư chỉ ký quỹ một phần nên nếu trong phiên giá biến động ngược chiều với kỳ vọng thì nhà đầu tư cần phải bổ sung vốn để tránh bị đóng hợp hợp đồng đang nắm giữ để đưa tài khoản về mức an toàn. 

Cách chơi chứng khoán phái sinh hợp lý

Chứng khoán phái sinh, hay hợp đồng tương lai dần trở thành cách chơi chứng khoán được quan tâm bởi tính lời nhanh và đòn bẩy cao trong lướt sóng. Tuy nhiên, lợi nhuận càng cao cũng đi kèm với việc rủi ro càng cao, việc này đã khiến cho nhiều nhà đầu tư vì không biết kiểm soát tỷ lệ đòn bẩy dẫn đến việc nhiều tài khoản bị “cháy”, rơi vào cảnh nợ nần… 

Đầu tư không phải một ván bài may rủi, mà bạn cần đặt vào đó không chỉ tiền của mà còn cả tâm tư và kiến thức. Một số lưu ý về cách chơi chứng khoán phái sinh mà người mới cần nhớ: 

• Hiểu rõ về cách chơi chứng khoán và cách đọc bảng giá chứng khoán
• Đầu tư kiến thức về cách đọc chỉ số chứng khoán, phân tích kỹ thuật cơ bản
• Học cách kiểm soát rủi ro, kiểm soát tâm lý trong giao dịch
• Phân bổ vốn một cách hợp lý

Những điều mà nhà giao dịch chứng khoán phái sinh cần nhớ

Không để cảm xúc chi phối lệnh, chơi theo kỉ luật đã đặt ra

Hãy hạn chế việc "trả thù thị trường" nếu như ngày đó bạn phải đối mặt với những lệnh thua liên tục hoặc kiềm chế lại lòng tham nếu bạn có một chuỗi thắng liên tục để tránh việc tự tin quá vào bản thân mà không nhìn ra những rủi ro trước mắt.

Không nhìn vào ví tiền của người khác

Tài khoản càng lớn thì áp lực của trader càng lớn, bạn không thể nào nhìn vào ví tiền của một người có 100.000$ mà giao dịch giống như họ được. Việc nhìn vào ví tiền của người khác và tự đặt áp lực cho bản thân quả là một cách chơi chứng khoán thiếu kiến thức.

Không "bỏ trứng vào một giỏ"

Điều cấm kỵ trong đầu tư là bạn dồn hết toàn bộ vốn của mình vào một loại tài sản duy nhất, bạn phải đa dạng hóa danh mục tài sản đầu tư của mình giữa các loại hàng hóa, cổ phiếu, lựa chọn loại hàng hóa có xu hướng tăng giá ổn định. Đây được xem là một cách chơi chứng khoán thông minh.

Chỉ sử dụng vốn nhàn rỗi để chơi

Đừng vay mượn để chơi chứng khoán, hãy chơi khi bạn có một nguồn thu nhập ổn định và có vốn nhàn rỗi để có thể có tâm lý thoải mái hơn khi ra quyết định. Thị trường chứng khoán luôn ẩn chứa nhiều điều bất ngờ, và không có một chuyên gia nào có thể tự tin mình có thể dự đoán chính xác được thị trường này. 

Kiểm soát vốn được xem là một trong những kỹ năng quan trọng mà bất kì trader nào cũng cần phải học. Bạn có thể tìm hiểu quy tắc 2% để đảm bảo an toàn cho tài khoản của mình. 

Mỗi thị trường đầu tư đều mang về lợi nhuận lẫn thua lỗ nếu nhà đầu tư chưa có đủ kiến thức lẫn kinh nghiệm trên thị trường này. Bạn có thể bắt đầu với số vốn nhỏ, tham gia vào thị trường mà bạn đang quan tâm. Chúc nhà đầu tư có được những giao dịch thành công.