Kênh đào Panama lên phương án giảm ùn tắc

Mưa sớm trong những tuần gần đây cho phép tăng số lượng tàu được phép qua kênh đào Panama. Cơ quan Quản lý Kênh đào Panama (ACP) dự kiến tăng số lượt tàu qua kênh đào này từ 34 lượt hiện nay lên 36 lượt bắt đầu từ tháng Chín, khi lượng mưa giúp chính quyền nới lỏng các hạn chế do hạn hán gây ra.

Năm 2023, Panama trải qua năm khô hạn thứ ba trong lịch sử, làm giảm mực nước của kênh đào và buộc nhà chức trách phải hạn chế số lượng tàu sử dụng tuyến đường thủy nối liền Đại Tây Dương và Thái Bình Dương này.

Có thời điểm hơn 100 tàu phải xếp hàng chờ tới 21 ngày để qua kênh đào Panama, tuyến đường chiếm khoảng 5% vận tải hàng hải toàn cầu.

ACP dự kiến sẽ thúc đẩy tổng doanh thu tăng 18% so với năm trước lên 5,6 tỷ USD trong tài khóa 2024-2025 (bắt đầu từ tháng Mười).

Đầu tháng này, ACP thông báo kế hoạch đầu tư khoảng 1,6 tỷ USD xây dựng hồ chứa nước mới nhằm đáp ứng nhu cầu nguồn nước ngọt cho người dân, cũng như cho tuyến đường thủy liên đại dương vốn đang phải đối mặt tình trạng thiếu nước do hạn hán kéo dài, buộc phải giảm dần lượng tàu thuyền lưu thông qua lại trong những tháng gần đây.

Dự kiến, công trình sẽ cần 6 năm để hoàn thành. Trong tổng số tiền trên, ACP sẽ dành 1,2 tỷ USD đầu tư xây dựng hồ chứa nước đa năng tại sông Inido nằm ở phía Tây kênh đào. Nước từ hồ chứa này sẽ bổ sung cho Gatun - hồ nhân tạo có diện tích khổng lồ không chỉ cung cấp nước cho kênh đào mà còn cho 50% dân số của quốc gia 4,2 triệu dân này. Trong khi đó, khoản tiền còn lại 400 triệu USD sẽ để hỗ trợ cộng đồng dân cư và hơn 500 gia đình bị ảnh hưởng trực tiếp trong khu vực.

Trước đó, hồi tháng 4, giới chức Panama cũng thông báo về dự án Kênh khô đa phương thức, thay thế cho kênh đào Panama khi bị khô hạn. Kênh này sẽ sử dụng các cơ sở hạ tầng hiện có như các tuyến đường bộ, đường sắt, các cảng, sân bay và khu vực miễn thuế. Do đó, dự án không cần bất kỳ khoản đầu tư nào. Tổng thống Panama Laurentino Cortizo cũng đã công bố sắc lệnh đơn giản hóa thủ tục vận chuyển hàng hóa bằng đường bộ qua eo đất này. Giám đốc Viện kế hoạch phát triển nhà nước Panama Guillermo Salazar cho rằng dự án nhằm mục đích bổ sung cho kênh đào Panama và giải quyết các vấn đề mà người sử dụng kênh phải đối mặt.

Tuyến đường thủy liên đại dương này là nơi trung chuyển của khoảng 6% thương mại hàng hải toàn cầu, nhưng hạn hán do biến đổi khí hậu và hiện tượng El Nino đã buộc chính quyền địa phương phải hạn chế số lượng tàu đi qua. Hiện mỗi ngày có 27 tàu đi qua kênh đào Panama, giảm so với 39 tàu trước đây. Điều này đã gây ra tình trạng ùn tắc giao thông với một số ngày ghi nhận hơn 100 tàu xếp hàng chờ để được đi vào tuyến đường thủy dài khoảng 80 km. Để tránh bị chậm trễ, một số tàu đã trả thêm đến 4 triệu USD ngoài phí thông thường để được đi qua kênh đào.

Trong nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào kênh đào Panama, một số nước trong khu vực cũng đang lên kế hoạch cho giải pháp thay thế. Hồi tháng 12/2023, Mexico đã công bố một tuyến đường sắt xuyên đại dương được coi là giải pháp thay thế cho kênh đào. Honduras hồi tháng 2 năm nay cũng đã nêu ra một dự án đầy tham vọng về tuyến đường sắt chở hàng giữa Thái Bình Dương và Đại Tây Dương dù nước này hiện thiếu nguồn tài chính để xây dựng.

Không giống như kênh đào Suez, kênh đào Panama là kênh nước ngọt phụ thuộc vào lượng nước từ những cơn mưa lưu trữ trong 2 hồ nhân tạo vốn cũng là nguồn cung cấp nước ngọt quan trọng, nên dễ bị ảnh hưởng trước tình trạng hạn hán. Kênh đào Panama, chủ yếu do khách hàng ở Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc sử dụng, có hệ thống âu tàu để nâng và hạ tàu. Do đó, cứ mỗi tàu đi qua kênh đào này, 200 triệu lít nước ngọt sẽ đổ ra biển.

Hoa Nguyễn